SOSYOLOJİ DERS NOTLARI

A. SOSYOLOJİNİN KONUSU VE TANIMI

Sosyolojinin konusu kısaca toplumdur. Toplumu konu edinen sosyoloji, toplumsal gerçek hakkında bilimsel bilgi elde etmeye çalışır.

Tanımı: toplumsal ilişkiler sonucu ortaya çıkan toplumsal grupları, örgütlenmeleri, kurumları, kurumlar arası ilişkileri ve toplumsal yapının değişiminde etkili olan güçleri araştıran bilim dalıdır.

Amaçları:

- Toplumları, içinde bulundukları yere ve zamana göre nesnel ve somut koşullarıyla anlamak

- Toplumların, toplumsal grupların ve kurumların tarihsel gelişim sürecinde geçirdikleri değişimleri yaratan etkenleri aramak

- Farklı toplumlar arasındaki benzerlikleri saptayıp genellemelere ulaşmak

- Toplumsal değişme süreci ile ilgili olarak öngörülerde bulunmak

Özellikleri:

- Sosyoloji bireysel sorunlarla değil, toplumu ilgilendiren sorunlarla ilgilenir. Örneğin bir kişinin boşanması sosyolojinin konusuna girmez ama artan boşanma oranlarının toplumu etkilemeye başlaması sosyolojinin konusuna girer.

- Sosyoloji, normatif olmayan bir bilimdir. Olması gereken ile değil, var olan ve olabilecek olan ile ilgilenir.

- Laboratuar ortamında deney yapan bir bilim değildir.

Sosyologun görevi nedir?

Sosyologun görevi, toplumsal yaşamın nasıl oluştuğu ve değiştiği hakkında birtakım bilgiler elde etmektir.

Toplumsal olay ve olgu:

Toplumsal olay, toplum hayatında tek tek ortaya çıkan, yeri ve zamanı belirli değişimleri dile getirir.

Toplumsal olgu ise, aynı alanda gerçekleşen birçok toplumsal olayın genel adıdır.

Toplumsal olay	Toplumsal olgu
. tek tek gerçekleşen değişmelerdir . başlangıç ve bitiş süresiyle yeri az çok bellidir. . somut ve tekil değişmelerdir. Örnek: birinci dünya savaşı, kurtuluş savaşı, Erzincan depremi sonucu göç, 1789 fransız devrimi birer toplumsal olaydır.	. aynı türden birçok değişmeyi anlatmak için kullanılır. . başlangıç vebitiş süresi ve nerede biteceği kesin olarak belirlenemez. . soyutlama ve genelleme yoluyla elde edilir. Örnek: göç, devrim, kentleşme, savaş gibi

TOPLUMUN TANIMI:

İnsanların bir arada yaşama zorunluluğunun iki nedeni vardır:

1. Biyolojik bir canlı olması,

2. Psikolojik bir canlı olması

İnsanların ilk kez bir araya gelmesi doğaya karşı olmuştur. Çünkü biyolojik ihtiyaçlarını karşılamaya çalışan tek insan doğaya karşı güçsüzdür. Daha sonra da sevgi, paylaşma, gibi ihtiyaçları gidermek için bir arada yaşamaya başlamışlardır. Yani insan toplumsal bir varlıktır. İbn-i Haldun’a göre toplumsal yaşayış insanlar için zorunludur.

Toplumsal Grup	Toplumsal yığın	Toplumsal kategori
Aralarında etkileşim olan, en az iki kişiden oluşan belirli bir amaç etrafında bir araya gelmiş göreli sürekliliği oluşan gruplardan oluşur. Örneke: aile, okul, spor kulübü, dernekler vb.	Fiziksel olarak bir arada olmalarına rağmen, aralarında sosyal ilişki olmayan insanlardan oluşur. Kırmızı ışıkta bekleyenler, bir basketbol maçını bekleyenler gibi	Fiziksel olarak bir arada olmamalarına rağmen, ortak birtakım özelliklere göre insanların gruplandırılmasını ifade eder. Örneğin, aynı meslekte olanlar, gençler, yaşlılar gibi.

O halde toplum, doğada gereksinimlerini karşılamak için etkileşim içine giren, ortak bir toprak parçası üzerinde birlikte yaşayıp ortak bir kültürü paylaşan çok sayıdaki insanın oluşturduğu bir birliktelik şeklinde tanımlanabilir.

B. SOSYOLOJİNİN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ:

Sosyolojinin tarih, psikoloji, antropoloji, hukuk, ekonomi, siyaset bilim ve coğrafya ile sıkı bir ilişkisi vardır. Yukarıda sayılan bütün ilimler sosyoloji için olmazsa olmazdır.

C. SOSYOLOJİDE YÖNTEM VE ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ

Araştırma, bir gerçeği ortaya çıkarmak, bir sorunu çözümlemek ya da eldeki bilgileri geliştirmek için bilimsel yöntem ve tekniklerden yararlanılarak yapılan sistematik çalışmalardır.

Yöntem, bir etkinlikte bulunurken, bir amacı gerçekleştirirken izlenen yol ve uyulması gereken kurallar anlamına gelir.

1. Bilimsel Yöntem: Doğal ve toplumsal gerçekliği tanımak, açıklamak ve bu gerçekliğin yasalarına ulaşmak amacıyla izlenen sistemli bilgi edinme yoludur. Bilimsel yöntemin temelinde iki akıl yürütme ilkesi vardır:

a) Tümevarım(endüksiyon): Tek tek gerçekleşen olayların gözlenmesiyle, bunlara ilişkin genel yasalara ulaşma yoludur. Zihnin özelden genele doğru yaptığı bir akıl yürütmedir. Bu yolla, birbirine benzer olayları gözlemleyerek bu olaylar hakkında genel sonuçlara ulaşabiliriz. Örnek: Durkheim bir araştırmasında tek tek intihar olaylarını incelemiş ve bekar olanların evli olanlara göre intihar etme oranlarının daha yüksek olduğunu tespit etmiştir.

b) Tümdengelim(dedüksiyon): Genel bir ilkeden hareketle özel olayları açıklama yoludur. Bu yolla zihin, genelden özele doğru bir akıl yürütme yapar.

Bilimsel Araştırmanın Temel Aşamaları:

Gözlem----------Hipotez-----------Deneyleme--------------Kuram ya da yasalara ulaşmaq

SOSYOLOJİ ÖĞRENMENİN YARARLARI:

Sosyoloji bize, insan ilişkileri hakkında genel bilgiler verir. Toplumsal gerçekliği tanıtır. Bizleri ön yargılarımızdan kurtarmaya çalışır. Bu bilgilerden yola çıkarak biz de kendi sorunlarımızı kendimiz çözebilir, neye inanıp neye inanmayacağımızı ya da neye değer verip vermeyeceğimizi kendimiz belirleyebiliriz. Sosyoloji, toplumların tarihsel süreç içinde nasıl bir gelişim özlediğini öğrenmemizi sağlar. Böylece bizlerin de toplumların gelişimine bilinçli olarak katkıda bulunmamızın yolunu gösterir. Toplumun gelişimini sağlamak için sosyolojinin bilimsel bilgilerine de gerek vardır.

Sosyolojik Araştırmada Veri Toplama Teknikleri:

Veri, çeşitli kaynaklardan derlenebilen, üzerinde inceleme yapılabilecek her türlü bilgi olarak tanımlanır.

Araştırma tekniği, bilimsel araştırmanın çeşitli aşamalarında veri toplamak amacıyla kullanılan araçlardır.

a) Anket: Herhangi bir konuda, birden çok insanın görüşlerini ve eğilimlerini öğrenmek amacıyla kullanılan bir veri toplama tekniğidir.

b) Görüşme(Mülakat): Görüşme, araştırılan konuyla ilgili bireylerle yapılan karşılıklı konuşma ile gerçekleştirilir.

c) Monografi: Monografik araştırma, sınırları belirlenmiş tek bir konu üstünde derinlemesine yapılan bir incelemedir.

d) Olay incelemesi: Tek bir olay ya da kişi üzerinde derinlemesine ve zaman içersinde görülen değişmelerin incelenmesine dayanan bir tekniktir.

e) Sosyometri: Küçük gruplarda, bireyler arasındaki yaklaşma ve uzaklaşma modellerini açıklamayı sağlayan bir araştırma tekniğidir. Sosyometride amaç, grup içi dayanışmayı tespit edip geçimsizlik ve uyumsuzlukları azaltmaktır.